Of autisme hebben in alle gevallen een beperking is, daarover valt te twisten. Maar een enkel aspect kan wel vastgesteld worden: door simpelweg het anders zijn dan de meeste anderen is de positie van iemand met autisme in de samenleving kwetsbaar. Dat erkennen biedt kansen.
Mensen met autisme denken, voelen, willen en doen in sommige gevallen anders dan de meeste andere mensen in hun omgeving. De samenleving is niet altijd op het anders zijn ingesteld. Denk daarbij aan de hoogte van de stoelen aan een vergadertafel. De hoogte van deze stoelen is de meest voorkomende lengte van alle mannen opgeteld bij de meest voorkomende lengte van alle vrouwen en daar dan het gemiddelde van. Eigenlijk heeft niemand deze lengte exact, maar gemiddeld zitten toch veel mensen redelijk comfortabel op standaardstoelen. Sociologisch zijn we geneigd vooral rekening te houden met datgene wat we het meeste tegenkomen en als gewoon beschouwen. Het nare van deze neiging is dat we opvallend gemakkelijk lijken te accepteren dat er mensen buiten de boot vallen: wie veel korter of veel langer is dan gemiddeld, zal niet snel een comfortabele zitplaats vinden.
”Voor uitzonderingen mogen we meer plek organiseren”
Blijkbaar vinden we het als samenleving belangrijker dat de gemiddelde lichaamslengte zo optimaal mogelijk wordt voorzien, dan dat we de uitzonderingen op de norm een gelijke kans geven. Immers wanneer je stoelen van verschillende zithoogte aan de tafel zou klaarzetten, dan creëer je naast de mogelijkheid voor de uitzonderingen om passend te zitten, ook de kans dat iemand van gemiddelde lengte tijdens de vergadering op een niet passende stoel moet gaan zitten. Terwijl dat niet passend zitten iets is wat kortere of langere mensen dagelijks meemaken, zal dit voor de persoon met gemiddelde lichaamslengte onacceptabel zijn. Want wanneer je aan de gangbare norm voldoet, lijken er in de samenleving bepaalde privileges te ontstaan waaraan rechten te ontlenen zijn.
Anders denken over anders zijn
Een van de moeilijkst te begrijpen verschijnselen bij autisme is het disharmonisch profiel: iets goed kunnen, maar iets vergelijkbaars niet. Of iets theoretisch volkomen snappen en goed uit kunnen leggen, maar er in de praktijk weinig mee kunnen. Dit wijkt sterk af van wat we als normaal beschouwen. Maar omdat dit verschijnsel kenmerkend is bij autisme, is het wel degelijk een norm, alleen eentje die flink afwijkt!
Wanneer we toegeven dat we als samenleving geneigd zijn alles wat afwijkt van de meest voorkomende norm als minder juist en als minder rechthebbend te beschouwen, kunnen we deze neiging ook bewust compenseren. In plaats van de persoon met autisme hautain te veroordelen op de negatieve kant van disharmonie, de tekortkomingen, kunnen we onze aandacht ook zonder verdere verwachting schenken aan de positieve kant van disharmonie, dat wat wel lukt. Zo schuif je een passende stoel bij aan de gezamenlijke tafel.